Analiza formalna spędza sen z powiek niejednemu maturzyście. Cały jej proces pisania może wydawać się dość skomplikowany i wieloetapowy. Prawda jest taka, że napisanie dobrej analizy formalnej to nic innego jak myślenie etapami i posługiwanie się suchymi faktami. Pamiętaj o zasadzie od ogółu do szczegółu! Należy ją jednak regularnie ćwiczyć czy to ustnie, czy pisemnie. Dziś przeprowadzę Cię przez wszystkie etapy poprawnej analizy formalnej.
Składają się na nią analiza kompozycji, kolorystyki, światła i cienia oraz to, jakie wnioski z tego wynikają.
1. Pole obrazowe
Na pierwszy ogień określ pole obrazowe. Jest to nic innego jak format w przypadku obrazu (rzeźbę [Artykuł - Jak napisać analizę rzeźby?] i obiekty architektoniczne zostawimy na kolejny raz):
- Popatrz czy jest to prostokąt stojący, a może leżący.
- Czy jest to tryptyk (jeśli obraz składa się z kilku części, zwróć uwagę czy na reprodukcji znajdują się wszystkie jego elementy)? Warto również pamiętać, że poliptyki często stanowi część ołtarzy, czyli jest wpisany w jakiś kontekst.
- Rozpoznaj, czy dzieło ma jakieś przeznaczenie, jakie są możliwości oglądania przez widza.
Dalej należy przyjrzeć się nieco głębiej i rozpoznać całą prezentowaną nam przestrzeń:
- Czy potrafisz rozpoznać scenę? Opisz ją i elementy, które wskazują, że to ta właśnie scena.
- Czy jest to bliski, czy daleki kadr, czy plany są jasno wydzielone, a może na dziele panuje chaos?
Te pytania pomogą Ci przejść do zdefiniowania kompozycji.
2. Kompozycja
Kompozycja to sposób powiązania elementów formalnych dzieła tak, aby tworzyły całość. Ustalenie kompozycji nie jest łatwe na pierwszy rzut oka, wymaga dużego obeznania i praktyki. Dlatego w następnym wpisie dowiesz się, jakie są rodzaje kompozycji i jak je odróżniać. Mówimy o następujących rodzajach kompozycji:
- zamknięta/otwarta, prosta/złożona (wielofigurowa),
- symetryczna/asymetryczna (wieloosiowa),
- rytmiczna/zderytmizowana,
- centralna/ rozproszona,
- horyzontalna/wertykalna/diagonalna,
- jednoplanowa/wieloplanowa,
- statyczna/dynamiczna, ekspresyjna.
3. Perspektywa
Perspektywa to umiejętność ukazania elementów zgodnie z prawami widzenia.
- Linearna – oparta na zasadzie pozornego zmniejszania się przedmiotów w miarę ich oddalania się od oka oraz pozornej zbieżności ku horyzontowi wszelkich linii biegnących w głąb oka. W zależności od położenia oka względem płaszczyzny obrazu wyróżniamy następujące odmiany perspektywy linearnej/ geometrycznej:
- Z lotu ptaka – wysoko w stosunku do obrazu,
- Żabia – bardzo nisko,
- Boczna,
- Ukośna,
- Barwna/ powietrzna – stosowana obok perspektywy linearnej, polega na wykorzystaniu w kompozycji malarskiej zjawiska, w którym złudzenie głębi wykorzystywane jest przez różne kolory jednakowo oddalone przez obserwatora. Ciepłe kolory zdają się przybliżać do nas, a chłodne oddalać.
- Kulisowa - tworzy ją szereg zasłaniających się częściowo konstrukcji (gór, budynków itp.), których nakładanie się w efekcie daje wrażenie głębi; jest to najbardziej prymitywny rodzaj ujęcia perspektywicznego [stosowany głównie w średniowieczu].
- Hieratyczna/ ideowa - rodzaj perspektywy stosowany w starożytności i średniowieczu, polegający na tym, że wielkość postaci uzależniona jest od ich znaczenia zgodnie z obowiązującym ówcześnie światopoglądem.
4. Kolorystyka, światło i cienie
Następnymi elementami jest kolorystyka oraz światło i cienie na obrazie. Zacznij od określenia gamy barwnej:
- Jest wąska czy szeroka?
- Jakie kolory dominują i gdzie?
- Są to czyste barwy, a może złamane?
- Jaka jest ich intensywność?
W przypadku światła zastanów się, jakie jest to światło:
- Naturalne czy sztuczne?
- Czy jest rozproszone, czy skupione na jednym obiekcie?
- Skąd ono pada?
5. Wnioski i zakończenie
Na koniec wypada zrobić podsumowanie i wyciągnąć wnioski.
- Czy postaci i elementy dzieła są przedstawione w sposób mimetyczny, czy raczej są symboliczne?
- Jaką atmosferę buduje dzieło, czy są na nim ukazane jakieś emocje?
Następnie powiąż to wszystko z tematem i tytułem dzieła. Nie zapomnij umiejscowić go w epoce i charakterystycznych dla niej tendencji. Często temat obrazu, charakterystyczna perspektywa lub kolorystyka pozwolą Ci na ustalenie i rozpoznanie danego stylu.
|
Złota rada! Analiza formalna jest schematycznym zadaniem. Postaraj się jednak nie pisać poszczególnych cech w formie jednego wyrazu, a rozbudowanych zdań. Pamiętaj o tym, że na maturze musisz się nieco rozpisać. |
Analiza formalna wchodzi w skład ogólnej analizy dzieła sztuki. Jeśli chcesz dowiedzieć się o niej więcej, zapoznaj się z naszym artykułem - "Analiza dzieła sztuki"!