Najgorsze, co możesz zrobić, to malować farbami wyciśniętymi prosto z tuby. Malarstwo jest światem, który rządzi się swoimi prawami i w którym reguły ustalają kolory. Jeśli chcesz odnaleźć się w tym świecie, poznaj jego zasady.
Koło barw, czyli jak powstają kolory
W 1704 roku Izaac Newton w traktacie „Optyka” opublikował pierwszy kolisty model barw, ukazujący zależności pomiędzy kolorami podstawowymi i pochodnymi. Są trzy barwy podstawowe: czerwona, niebieska i żółta. Barwy podstawowe, zmieszane w odpowiednich proporcjach, tworzą barwy pochodne: zieloną (niebieski i żółty), pomarańczową (czerwony i żółty) i fioletową (czerwony i niebieski).
Źródło: https://barbarakohlbrenner.pl/2020/05/15/analiza-kolorystyczna-a-kolory-ubran/
W 1855 roku francuski chemik Michel Eugène Chevreul rozbudował koło barw i dla każdego z kolorów podstawowych wyznaczył po 23 kolory pochodne. Dla każdej barwy istnieje barwa, która ją dopełnia, czyli taka, po połączeniu z którą powstanie szarość, czerń i biel (w zależności od zastosowanych proporcji). Barwy dopełniające się wzajemnie leżą naprzeciwko siebie w kole barw. Są to: zielona i czerwona, fioletowa i żółta, niebieska i pomarańczowa. Zestawiając ze sobą dwie dopełniające się barwy, osiągniesz największy kontrast kolorystyczny.
Barwami czystymi są zarówno te podstawowe, jak i pochodne. Oprócz nich istnieją także barwy złamane. Powstają, gdy do barwy czystej dodasz tę, która ją dopełnia. Generalizując, barwy złamane sprawiają wrażenie nieco brudnych, przygaszonych. Są mniej dźwięczne niż barwy czyste, ale także mniej dosłowne. Na pewno widziałeś kiedyś „Mona Lisę” (1503–1507) Leonarda da Vinci.
Tworząc to wybitne dzieło, artysta zastosował wyłącznie barwy złamane.
Barwy zimne i ciepłe
Rozróżnianie temperatury barw przychodzi intuicyjnie. Wszystkie kolory, które instynktownie kojarzą Ci się ze słońcem i ogniem zaliczamy do grupy barw ciepłych. Będą to czerwienie, żółcienie i oranże. Te, które przywodzą na myśl śnieg, lód, wodę czy burzowe niebo to barwy zimne (błękity, zielenie).
Źródło: https://www.color-meanings.com/warm-cool-colors/
Sprawa może się jednak nieco skomplikować, gdy porównasz ze sobą dwa odcienie jednego koloru – na przykład żółcień cytrynową (o lekko zielonkawym odcieniu) i żółcień kadmową (delikatnie czerwonawą). Mimo że z definicji oba odcienie należą do grupy barw ciepłych, na pewno widzisz różnicę w ich temperaturze i czujesz, że odcień cytrynowy jest chłodniejszy. Przypomnij sobie „Słoneczniki” (1888) Vincenta van Gogha i zwróć uwagę, ile różnych wariantów może przybierać jeden kolor.
Malując, musisz mieć także świadomość istnienia tzw. perspektywy malarskiej (barwnej) – zjawiska, dzięki któremu barwy zimne wydają się oddalać, a ciepłe przybliżać. To złudzenie optyczne mistrzowsko wykorzystał Paul Cézanne w cyklu pejzaży ukazujących „Górę Sainte- Victoire” (l. 80. XIX w.).
Światłocień w malarstwie
Są dwa sposoby rozjaśniania i przyciemniania barw. Możesz to zrobić poprzez dodanie do kolorów odpowiednio trochę bieli lub czerni. Pamiętaj jednak, że jeśli rozjaśnisz kolory bielą, będą mniej intensywne i staną się nieco przymglone. Spójrz na dzieła impresjonistów, którzy ze swojej palety całkowicie wyeliminowali czerń i czystą biel, a wrażenie światła i cienia uzyskiwali przez stopniowanie intensywności barw i kontrasty.
Caravaggio - Supper at Emmaus (1606)
Podczas malowania nie możesz opierać się tylko na tym, co wiesz. Zapomnij o tym, że trawa jest zielona, niebo niebieskie, a banan żółty. Rodzaj oświetlenia, a także sąsiedztwo poszczególnych kolorów, zmienia barwy i wzbogaca je o tony, które nie kojarzą się z danym przedmiotem. Kolor każdego przedmiotu to mieszanka jego koloru właściwego, koloru światła, którym jest oświetlony i kolorów sąsiadujących z nim przedmiotów.
Teoria koloru mówi, że cień jest mieszaniną błękitu, barwy właściwej i barwy ją dopełniającej. W praktyce oznacza to, że cień pomarańczy będzie miał odcień niebieskawy, a czerwonego jabłka – zielonkawy. Z kolei cienie na białym obrusie „pożyczą” kolory od przedmiotów, które są na nim rozłożone.
Praktyka i obserwacja
Najważniejszą rzeczą w malowaniu jest odwaga. Możesz przeczytać wszystkie dzieła wielkich twórców opisujących specyfikę barw i zależności między nimi, ale nic nie da lepszych efektów niż po prostu metoda prób i błędów. Baw się kolorami, eksperymentuj z paletą, obserwuj, jakie efekty daje mieszanie kolorów w różnych proporcjach. Po jakimś czasie na kolory będziesz patrzył jak na litery w alfabecie i zaczniesz budować z nich pełne zdania.