Grafika artystyczna, zwana też warsztatową, jest istotnym elementem sztuk plastycznych. Ze względu na wiele terminów charakterystycznych dla tej dziedziny bywa trudna do przyswojenia szczególnie dla maturzystów. Świat grafiki jest złożony i wielowymiarowy, dlatego też warto poznać podstawy, które z pewnością przydadzą się na egzaminie z historii sztuki.
Zanim zaczniemy omawiać poszczególne techniki graficzne, musimy wyjaśnić kilka podstawowych pojęć:
- Grafika – dziedzina sztuk plastycznych, która pozwala na powielenie kompozycji na papierze lub innym materiale, np. tkaninie, przez zastosowanie matrycy, w celu uzyskania odbitki.
- Matryca – materiał (np. drewno, metal, kamień, tworzywo sztuczne), na który umieszczana jest kompozycja przy użyciu rozmaitych technik graficznych i odpowiednich narzędzi.
- Odbitka – kompozycja uzyskana przez odbicie papieru (lub innym materiale) od matrycy, czyli jest to powielone dzieło w określonej liczbie egzemplarzy. Każda z odbitek ma wartość oryginału.
Grafikę dzielimy ze względu na rodzaj druku, czyli druk płaski, wklęsły i wypukły. Rozróżniamy je poprzez rodzaj matrycy i sposób jej opracowania.\
Wypukłodruk
Drzeworyt – najstarsza technika graficzna. Na wygładzoną i zagruntowaną powierzchnię nakładamy rysunek. Następnie metalowymi rylcami, dłutami lub nożem wycina się tło, pozostawiając wypukły rysunek. Na tak przygotowaną formę nakładamy farbę i odbijamy na papierze.
Odmiany drzeworytu:
- Drzeworyt langowy (wzdłużny) – tło wycina się wzdłuż słojów nożem i dłutkami w drewnie miękkim.
- Drzeworyt poprzeczny (sztorcowy) – ryty rylcem, w poprzek słojów twardego drewna.
- Linoryt – matrycą jest linoleum, w którym nożykiem lub dłutami wycina się wcześniej nałożony rysunek.
Źródła: Drzeworyt sztorcowy | Linoryt
Wklęsłodruk
Miedzioryt – blaszkę dokładnie polerujemy. Następnie za pomocą metolowych rylców rytujemy kompozycje. Po opracowaniu szlifujemy za pomocą past do metalu o różnej grubości. Farbę nakładamy, a ta wchodzi w wyryte wcześniej bruzdy. Po usunięciu farby z gładkich partii matrycy odbijamy ją na wilgotnym papierze pod prasą.
Akwaforta, inaczej kwasoryt – odbitkę uzyskujemy poprzez odbicie wytrawionego rysunku na płycie miedzianek lub cynkowej. Matrycę pokrywamy werniksem (wosk, asfalt, żywica). Rysunek wykonuje się igłą, odsłaniając powierzchnię metalu. Następnie płytę poddaje się trawieniu w wodnym roztworze kwasu azotowego. Natężenie kreski zależy od czasu, jaki kwas trawi płytę. W tej technice trawione są kreski.
Akwatinta, inaczej kwasoryt płaszczyznowy – technika bardzo zbliżona do akwaforty. W odróżnieniu od niej tutaj trawione są całe płaszczyzny zamiast pojedynczych kresek. Natężenie tonów reguluje się czasem trawienia matrycy. Gotowa kompozycja często przypomina pracę wykonaną pędzlem i często jest łączona z akwafortą.
Źródła: Miedzioryt | Akwaforta
Płaskodruk
Litografia – rysunek wykonuje się na kamieniu litograficznym, który w odróżnieniu od wszystkich dotąd wymienionych matryc jest wielokrotnego użytku. Zasada tworzenia rysunku jest oparta na właściwościach tłuszczu i wody. Farba zostaje przyjęta w miejscach zatłuszczonych przez kredkę lub tusz litograficzny, a nie przyjmuje się w miejscach zwilżonych przez wodę.
Po wykonaniu odpowiedniej liczby odbitek przez artystę kamień można zeszlifować i nałożyć nowy rysunek.
Sitodruk inaczej serigrafia – jest to odrębna technik a graficzna, często mylnie zaliczana do druku płaskiego. Matrycą jest sito/ tkanina o różnej grubości i ilości oczek, naciągnięta na ramę. Matryca pokrywana jest światłoczułą emulsją, która zasłania oczka. Zasada polega na przeciskaniu się farby przez właśnie te oczka, które nie zostały zakryte, na podłożony pod spód papier lub materiał.
Źródła: Litografia | Sitodruk
Przed rozpoczęciem przygody z grafiką artystyczną, zawsze warto zacząć od nauki samego rysunku. My Ci w tym pomożemy!